Soạn bài: Các thành phần chính của câu

Soạn bài: Các thành phần chính của câu

Mời các bạn học sinh tham khảo thêm bài:

Soạn bài: Câu trần thuật đơn

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Phân biệt thành phần chính với thành phần phụ của câu

a) Ở Tiểu học, các em đã được biết đến chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ của câu. Hãy nhớ lại những đặc điểm của các thành phần ấy để xác định chúng trong câu sau:

Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.

(Tô Hoài)

Gợi ý:

b) Thử lần lượt bỏ đi các thành phần câu nói trên và cho biết để câu diễn đạt được một ý trọn vẹn (đọc lên ta có thể hiểu được người viết nói gì mà không cần đặt nó vào trong hoàn cảnh cụ thể) thì:

Gợi ý: Chủ ngữ và  vị ngữ là hai thành phần bắt buộc phải có mặt trong câu. Đây là hai thành phần chính của câu. Trong câu trên, có thể bỏ đi thành phần trạng ngữ mà không ảnh hưởng đến việc diễn đạt ý chính của câu. Đây là thành phần phụ.

2. Vị ngữ của câu

a) Đọc lại câu trên và cho biết:

Gợi ý: Trong câu “… tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.“, từ trung tâm của vị ngữ là trở thành. Từ “trở thành…” là phó từ chỉ quan hệ thời gianđã. Có thể thay các phó từ chỉ quan hệ thời gian khác vào vị trí này: sẽ, đang, sắp, mới, vừa, từng, …

Gợi ý:

b) Xác định vị ngữ của các câu dưới đây và trả lời câu hỏi:

(1) Một buổi chiều, tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống.

(Tô Hoài)

(2) Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập.

(Đoàn Giỏi)

(3) Cây tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam […]. Tre, nứa, mai, vầu giúp người trăm nghìn công việc khác nhau.

(Thép Mới)

Gợi ý:

3.Chủ ngữ của câu

Đọc lại các câu đã dẫn ở các mục trên và cho biết:

a) Chủ ngữ có vai trò gì trong câu?

b) Chủ ngữ quan hệ với vị ngữ như thế nào?

c) Đặt câu hỏi với các vị ngữ và nhận xét: chủ ngữ thường trả lời cho những câu hỏi nào?

d) Chủ ngữ thường là những từ hoặc cụm từ thuộc từ loại nào?

đ) Một câu có thể có mấy chủ ngữ?

Gợi ý:

Như vậy, chủ ngữ thường trả lời cho câu hỏi Ai?, Con gì?, hoặc Cái gì?

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

 1. Xác định thành phần chính trong các câu sau:

(1) Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. (2) Đôi càng tôi mẫm bóng. (3) Những cái vuốt ở chân, ở kheo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (4) Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. (5) Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

(Tô Hoài)

Gợi ý:

b) Phân tích cấu tạo của mỗi chủ ngữ, vị ngữ vừa xác định được.

Gợi ý:

2. Đặt 3 câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi Làm gì ? để kể về một hoạt động của lớp em nhân dịp chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11.

Gợi ý: Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, lớp em tổ chức tặng hoa và chúc mừng các thầy cô giáo.

b) Đặt 3 câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi Như thế nào ? để tả về hình dáng hoặc tính tình của một người bạn thân.

Gợi ý: Lúc nào bạn Hằng cũng hoà nhã với mọi người.

c) Đặt 3 câu có vị ngữ trả lời cho câu hỏi Là gì ? để giới thiệu một nhân vật trong truyện mà em vừa được học.

Gợi ý: Kiều Phương là nhân vật chính trong truyện Bức tranh của em gái tôi.

3. Trong các câu em vừa đặt được, chủ ngữ có cấu tạo như thế nào?, trả lời cho câu hỏi nào?

Gợi ý: