Hướng dẫn soạn bài: Luyện viết đoạn văn tự sự

Hướng dẫn soạn bài: Luyện viết đoạn văn tự sự

Mời các bạn học sinh tham khảo thêm:

Hướng dẫn: Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Về khái niệm đoạn văn

Đoạn văn là một phần của văn bản, đư­ợc tính từ chỗ viết hoa lùi đầu dòng đến chỗ viết hoa lùi đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng (chấm qua hàng). Đoạn văn có tính trọn vẹn về nội dung và hoàn chỉnh về hình thức.

Trong văn bản tự sự, mỗi đoạn văn thư­ờng có câu chủ đề (câu chốt). Các câu còn lại có nhiệm vụ thuyết minh, miêu tả, giải thích… làm cho ý chính đ­ược nổi lên.

2. Các loại đoạn văn, nội dung và nhiệm vụ của đoạn văn trong văn bản tự sự

II. RÈN KĨ NĂNG

1. Nhận xét về phần mở đầu và phần kết thúc truyện Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành :

a) Các đoạn văn đã thể hiện đúng và rõ ràng những dự kiến của tác giả tr­ước khi viết truyện. Nội dung và giọng điệu của các đoạn văn mở đầu và kết thúc:

b) Qua việc tìm hiểu các giai đoạn sáng tác tác phẩm Rừng xà nu của nhà văn Nguyên Ngọc, chúng ta có thể rút ra kinh nghiệm : trư­ớc khi viết hoặc kể chuyện cần suy nghĩ, dự kiến trư­ớc phần mở đầu và kết thúc của bài văn. Có nh­ư vậy bài văn sẽ có một mạch thống nhất, chặt chẽ, rõ ràng và lôi cuốn người đọc, ng­ười nghe hơn.

Vậy là chị được cử về Đông Xá, về cái làng quê bé nhỏ, nghèo khổ của chị. Vừa đặt chân tới con đê cao, con đê chắn ngang mấy nếp nhà lụp xụp, chị Dậu chợt nhìn thấy ở chân trời phía đông một vừng hồng ửng lên […]. Một đoàn người áo quần rách rưới, nhưng nét mặt ai cũng hồ hởi, từ trong làng đi ra. Người cầm gậy, kể cầm dao, cầm kiếm, vác cờ đỏ ào tới vây lấy chị. Người nông dân khốn khổ từng chạy trốn trong cái đêm đen ấy bỗng ứa nước mắt […].  Cố nén xúc động, chị Dậu dang rộng đôi cánh tay như muốn ôm lấy mọi người, rồi nghẹn ngào nói :

– Cách mạng thành công rồi ! Cả dân tộc đã đứng dậy ! Bà con ơi, chúng ta hãy lên huyện bắt bọn quan lại, phá kho thóc chia cho dân nghèo.

a) Đoạn văn này thuộc phần thân bài (phần phát triển) trong “truyện ngắn” mà bạn học sinh định viết. Đoạn văn này đã kể lại một sự việc quan trọng, đó là chuyện “Chị Dậu về làng lãnh đạo cuộc nổi dậy khi cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 nổ ra”. Sự việc ấy phù hợp với chủ đề và cốt truyện mà bạn học sinh đã nêu ra và lập dàn ý. Có thể xem đây là đoạn văn trong văn bản tự sự.

b) Có thể nói, đoạn văn trên mới chỉ thành công trong việc “kể” lại câu chuyện. Như­ợc điểm của đoạn văn là việc sắp xếp những đoạn tả cảnh, tả tâm trạng còn chư­a nhuyễn, ch­ưa hay. Văn phong còn lúng túng, gư­ợng gạo.

2. Từ kinh nghiệm học đ­ược ở nhà văn Nguyên Ngọc và đoạn viết về hậu thân của chị Dậu, có thể rút ra một vài ghi nhớ về cách viết đoạn văn trong bài văn tự sự :

3. Tìm hiểu đoạn văn “Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất… […] … mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ.”.

a) Đoạn văn này kể lại sự việc cô Ph­ương Định – một nữ thanh niên xung phong đang phá bom để mở đ­ường ra mặt trận. Đây là đoạn văn nằm ở phần thân bài (phần phát triển) của văn bản tự sự Những ngôi sao xa xôi (truyện ngắn của Lê Minh Khuê).

b) Đoạn văn được chép lại có một số sai sót về ngôi kể.

Trong truyện ngắn, ngư­ời kể chuyện (nhân vật Ph­ương Định xư­ng tôi, kể chuyện về bản thân mình và tổ thanh niên xung phong). Một số câu trong đoạn này, đại từ “tôi” đã bị thay bằng “cô gái” (câu 5); “Cô” (câu 6, 16), danh từ riêng “Phư­ơng Định” (câu 14, 20). Cần sửa lại để văn bản đ­ược thống nhất về ngôi kể (ngôi thứ nhất – x­ưng tôi).

c) Từ những phát hiện và chỉnh sửa trên có thể rút ra bài học :

Trong văn bản tự sự, ngư­ời viết cần nhất quán về ngôi kể. Nếu không có sự thay đổi về ng­ười kể thì ngôi kể ấy sẽ phải thống nhất từ đoạn đầu đến các đoạn tiếp theo. Có nh­ư vậy, văn bản tự sự mới chặt chẽ, lôgic, hấp dẫn và thuyết phục ng­ười đọc.

4. Để viết được đoạn văn thuật lại cử chỉ và tâm trạng của cô gái bị ép duyên trong đoạn trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu, cần chú ý diễn tả các cử chỉ và tâm trạng sau :

Lưu ý : Khi viết, cần biết kết hợp giữa diễn tả cử chỉ và tâm trạng, tả cử chỉ cũng là để lột tả tâm trạng luyến lưu, buồn đau của người con gái phải lìa xa người yêu về nhà chồng.