Hướng dẫn Phân tích truyện Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ cực hay
Gợi ý làm bài
1. Hệ thống nhân vật
Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên có các nhân vật: Ngô Tử Văn, Thổ công, hồn ma của viên Bách hộ họ Thôi và Diêm Vương; trong đó, nhân vật chính là Ngô Tử Văn.
2. Các sự kiện xảy ra đối với Tử Văn
– Tử Văn đốt đền.
– Hồn ma Bách hộ họ Thôi giả làm cư sĩ đến đòi Tử Văn dựng trả ngôi đền và dọa sẽ kiện đến Diêm Vương.
– Tử Văn đấu tranh giành sự công bằng.
– Tử Văn được làm phán sự đền Tản Viên.
Các sự việc xảy ra đều chủ yếu nhằm thể hiện tính cách nhân vật Ngô Tử Văn, đốì lập với tính cách viên Bách hộ họ Thôi.
3. Yếu tố kì ảo và nội dung hiện thực
Truyện dày đặc yếu tố kì ảo: từ chuyên thần linh (Thổ công, đức Thánh Tản Viên) đến chuyên ma quỷ (hồn ma tướng giặc…); chuyên Tử Văn phát bệnh; quỷ sứ đến bắt Tử Văn đi; viên Bách hộ họ Thôi bị đày xuống ngục Cửu U; chuyện Tử Văn chết đi sông lại, rồi không bệnh mà mất, thành phán sự đền Tản Viên; Tử Văn cưỡi gió biêh mất..
– Truyện vẫn mang nội dung hiện thực:
+ Lai lịch nhân vật: Tử Văn (tên Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang), viên Bách hộ họ Thôi (bộ tướng của Mộc Thạnh).
+ Câu chuyện xảy ra trong không gian, thời gian cụ thể: cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang xâm chiếm, vùng Yên Dũng, Lạng Giang thành chiến trường (thời gian giặc Minh sang xâm chiếm nước ta: 1407 – 1427).
+ Tử Văn đi nhậm chức phán sự đền Tản Viên vào một buổi sáng năm Giáp Ngọ (1414). Tác giả sống và viết truyện này vào khoảng nửa đầu thế kỉ XVI. Cho nên, câu chuyện được kể dù có ở thời trước đó thì cũng không có nghĩa là không liên hệ với bôi cảnh xã hội đương thời: nhà Lê suy thoái, chính quyền chuyển sang tay nhà Mạc. Mặt khác, bản thân các nội dung khẳng định tính chính nghĩa, cái thiện, ca ngợi người cương trực, ngay thẳng, lên án gian tà… cũng là những nội dung giàu ý nghĩa hiện thực.
Tóm lại, tác giả đã xây dựng được một cốt truyện với những xung đột giàu kịch tính, tính cách nhân vật được chú ý khắc họa nhờ nghệ thuật tương phản (giữa Tử Văn và hồn ma viên Bách hộ), yếu tố kì ảo kết hợp tự nhiên với yếu tố hiện thực trong diễn biến linh hoạt của câu chuyện. Nhũng đặc điểm ây tạo cho truyện sức hấp dẫn.
4. Tính cách nhân vật Ngô Tử Văn
Tử Văn là người cương trực, mạnh mẽ, không khoan nhượng với gian tà. Trước hết, tính cách ấy được thể hiện qua hành động đốt đền. Tuy nhiên, ở hành động này, cần thấy rằng Tử Văn là kẻ sĩ, không thể không biết đến quan niệm của người xưa là tôn trọng thánh thần, xem việc đốt phá đền chùa, miếu mạo là động chạm đến thánh thần. Tử Văn đốt đền xuất phát từ sự bất bình trước việc đền thờ tiếng là thiêng liêng mà không giúp dân diệt được gian tà. Người xưa cũng quan niệm chỉ nhờ những thần có công lao giúp dân, giúp nước. Hơn nữa, trước khi đốt đền, Tử Văn tắm gội sạch sẽ và khấn trời. Điều đó cho thấy Tử Văn ý thức rất rõ về hành động của mình và mong muốn lòng thành của mình được trời chứng giám.
Tính cương trực, can đảm của Tử Văn được thể hiện nổi bật ở những sự việc đối với viên Bách hộ họ Thôi, với Diêm Vương… Trước “một người khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ… tự xưng là cư sĩ” đến đòi dựng trả ngôi đền, Tử Văn “mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên”. Đến âm phủ, trong không khí rùng rợn, hãi hùng, Tử Văn vẫn một mực muốn chứng tỏ sự thật, đòi công bằng, công lí.
Tử Văn còn là người lễ độ: khi đã trở thành phán sự đền Tản Viên, gặp người quen vẫn “chắp tay thi lễ.”.
5. Tính cách nhân vật Bách hộ họ Thôi
Tính cách xảo trá, gian ác của nhân vật này thể hiện rõ ở những diễn biến tâm lí và hành động của y. Thoạt đầu, trước Tử Văn, hắn tự xưng là cư sĩ, dùng nguyên lí của đạo Nho để buộc tội Tử Văn, lấy oai linh của quỷ thần để hăm dọa. Hắn lừa gạt cả thánh thần, ngoan cố vu tội cho Tử Văn; khi thấy tình thế bất lợi, hắn lập lờ cho qua… Trước sau, nhân vật này nhất quán: khi sống là kẻ giặc đi cướp nước, khi chết là kẻ cướp đền.
6. Ý nghĩa giáo dục của truyện
Lời bình cuối truyện đã nói lên lời răn về nhân cách của kẻ sĩ, con người chân chính không nên uôh mình, phải sông cương trực, ngay thẳng. Sự cứng cỏi, lòng can đảm trước những cái xấu, cái ác là thái độ ứng xử tích cực cần được coi trọng.
Ý nghĩa về sự ca ngợi, tôn vinh người cương trực, quyết đoán, dám đương đầu với cái ác, cái xấu cũng đã được thể hiện ở phần kết câu chuyện: Tử Văn chết đi sống lại, rồi sau đó hóa thành quan phán sự ở đền Tản Viên.
7. Chủ đề
Bằng một nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, với những yếu tố kì ảo mang nội dung hiện thực sâu sắc, Chuyện chức phán sự đền Tản Viên thể hiện nổi bật gương người cương trực, can đảm, mạnh mẽ đấu tranh chống lại gian tà, loại trừ cái ác, đòi công lí, công bằng.
Nguồn: Sưu Tầm